टीम टीम टीम तारों के दीप जले . . .

 टीम टीम टीम तारों के दीप जले .

 टेकडी आताशा छान बहरू लागलीय, खरं म्हणजे आम्हाला वाचता येऊ लागलीय. दरवेळी चढताना झाडं तोडून पडलेल्या काटक्यांवर ठिपकेवाल्या मुनियांचा घोळका गोंधळ घालत असतो. आता रोज रोज त्यांच्या समोरून जाताना वाटतं, या ओळखत असतील का आम्हाला?

 परवा जरा पाऊस ओसरल्यावर आम्ही टेकडीकडे निघालो. पावसामुळे बऱ्याच दिवसांचा खंड पडला होता खरा. संध्याकाळच्या वेळी एखाद्या खोलीत मंद दिवा लावलेला आसावा, तसा प्रकाश पहाटे पसरलेला होता. पाय ठेवायला दगड शोधत आम्ही चिखलातून चालू लागलो.

 

चढताना टाकळा, आघाडा, आग्या, दुधाळी, अनेक प्रकारची गवतं, गिरणुळची झुडपं आता ओळखीची वाटू लागली. आमच्या उपस्थितीमुळे सतत अस्वस्थ होणारं आणि आम्हाला चकवणारं टिटवीचं जोडपं आताशा अचानक शांतपणे वावरताना दिसलं. ‘पिल्लं मोठी झाली असावीत’ असा अंदाज आम्ही लावला, नी पुढे चालू लागलो.

 

चढताना नेहमी कुठल्या दिशेनं जायचं, अशी चर्चा होऊन आम्ही चालू लागतो. म्हणजे हुंबाच्या बेटाकडे की तिकडे दुरंगी बाभळीकडे की चिलारकडे की पळसाकडे? खरं सांगायचं तर, चार किंवा आठ दिशांचं बंधन टेकडीला मान्यच नाही. असंख्य दिशा, असंख्य रंग, असंख्य गंध, असंख्य वाटा अशा असंख्य असंख्य गोष्टी मिळून तयार झालेला हा नैसर्गिक अधिवास.

 अश्विनीला आज कहांडळाला भेट देण्याची मनापासून इच्छा होती. आमची पावलं आपसूक त्या वाटेकडे वळली. पण पावसाळ्यात वाटाही नटतात. आपलं रूप पालटून टाकतात.

“अगं, इथेच होतं, तांबड्या कुड्याच्या डावीकडे”, अश्विनी.

“छे, छे, उजवीकडे”, मी म्हणाले, “जरा अजून खाली जाऊन बघू या.”

थोडं खाली उतरलो. आभाळ खूप भरून आलं होतं. आत दाट झाडीत प्रकाश तसा कमीच होता. आम्ही दोघी अचानक थबकलो. हे काय?

एवढं लालबूंद . . .

टपोरं . . .

 आणि शिस्तीत. . .

अंधूक प्रकाशात, लाल टपोरे मोठे ठिपके . . .

ओळीने . . .

एका फिकट करड्या फांदीवर रांगोळीच्या ठिपक्यांप्रमाणे पंगतीत बसले  होते.

समोरचं हे दृश्य मला त्याकडे खेचत होतं, तर शिकाकाई तिच्या काट्यांनी मला अडवू पहात होती. धामणाच्या झाडाला अशी कशी फुलं बरं?

एव्हढा गडद रंग!

 मी काही म्हणायच्या आत अश्विनी “मुरूडशेंग” म्हणून धावतच सुटली.

 मुरुडशेंग अंगोपांगी फुलली होती. काही फांद्या जमिनीला टेकलेल्याही होत्या. त्या सावरायला पिळूकवेलीने तिला मदतही केली होती. साधारणतः मीटर दोन मीटर उंचीची अनेक झुडूपं टेकडीवर विसावलेली होती. एवढे दिवस पानांवरून धामणाची झाडे म्हणून आम्ही दुर्लक्ष करत होतो. आज जणू मुरूडशेंगेने आम्हाला बोलवून आमच्या समोर फॅशन शोच केला.

 

ही झुडूपे मोठ्या वृक्षांच्या छायेत होती. पानांच्या बगलेत फुले आलेली होती. फुले सुरुवातीला निळ्या रंगांची आणि लाल नंतर गडद लाल होतात. झाडाखाली गडद लाल पाकळ्यांचा सडा पडलेला दिसला. फुलाचा आकार लांबट कपासारखा, केसरदलाचा दांडा हंसाच्या मानेसारखा उंच होऊन अनेक पक्षी, किटक आणि फुलपाखरांना आकर्षित करीत होता. 

मुरूडशेंग दिसली ती घरातल्या एखाद्या आजीसारखी. ज्येष्ठ, अनुभवी, पोक्त. आजीच्या चेहऱ्यावरच्या सुरकुत्यांसारखी - बऱ्याच गोष्टी माहित असल्यासारखी, बरेच अनुभव पचवल्यासारखी. बरीचशी गंभीर,  खंबीर, काहीशी खट्याळ. तिच्या स्वतःच्या फुलांसोबतच पिळूकवेलीचीही फुले तिच्या अंगाखांद्यांवर मनसोक्त फुललेली होती.

------------------------------------------------------------------------------------------------------ 

मुरुड शेंग, Indian screw tree

शास्त्रीय नाव: Helicteres isora

पाने: साधी, एका आड एक अशी मांडणी, कडा दातेरी, किंचितशी निमुळती..

फुले: पाच पाकळ्या, पेल्याच्या आकारासारखी, गडद लाल रंगाची.

फळे: फळे ५–६ सेंमी. लांब, हिरवट तपकिरी व गोलसर, मुरडल्या सारखी, वाळल्यावर तडकून बिया विखुरतात.

रूपाली भोळे, proopalee@gmail.com